W tym zadaniu musisz ocenić, czy poniższe stwierdzenia dotyczące zwierząt pseudocelomatycznych i celomatycznych są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. Na schematach przedstawiono przekroje poprzeczne przez ciało dwóch różnych zwierząt. Pierwszy schemat (A) obrazuje przekrój przez ciało organizmu pseudocelomatycznego, natomiast
Mięczaki – zwietrzeta o miękkiem, siesegmenowtanym ciele. Mięczaki to bardzo zróżnicowana grupa bezkręgowców. Pod względem liczebności ustępuje tylko stawonogom. Zwierzęta te zasiedlają całą kulę ziemską większość w wodach słonych, nieliczne w wodach słodkich, a także na lądzie, w miejscach odznaczających się dużą wilgotnością. Mięczaki sązwierzętami żyjącymi wolnolub w sposób osiadły. Ich rozmiary są bardzozróżnicowane –od niewielkich ślimaków do kałamarnicy olbrzymiej. budowa mięczaków Wszystkie mięczaki mają miękkie, pozbawione szkieletu ciało okryte częściowo lub całkowicie muszlą. Ciało mięczaków dzieli się najczęściej na trzy części: głowę, worek trzewiowy i nogę. Worek trzewiowy zawiera większość narządów wewnętrznych. Jest okryty fałdem mięśniowym –płaszczem. Przestrzeń pomiędzy workiem trzewiowym a płaczem to jama płaczowa, w którj znajdują się narządy wymiany gazowej (płuco/ skrzela). 2. Pokrycie ciała Ciało mięczaków pokrywa jednowarstwowy nabłonek. Zawiera on liczne gruczoły wydzielające śluz oraz –na brzegu płaszcza–gruczoływytwarzające substancje(węglan wapnia) budujące muszlę. Muszle mięczaków są bardzo zróżnicowane: jednoczęściowe (u ślimaków), złożone z dwóch części (u małży) lub z kilku płytek (chitony). U niektórych mięczaków muszla jest częściowo lub całkowicie redukowana (u głowonogów). W niekorzystnych warunkach otoczenia (zbyt małej wilgotności, zimnie) ślimaki chowają się do muszli, której otwór zabudowują wieczkiem ze śluzu i węglanu wapnia. życiowe Oddychanie–ślimaki lądowe są płucodyszne, co oznacza, że ich narządem oddechowym są płuca. Ślimaki wodne są skrzelodyszne–posiadają skrzela. U wielu odmian mięczaków wykształciły się modyfikacje skrzeli np. skrzela wtórne. Krążenie–mięczaki mają otwarty układ krwionośny. Krew pompowana jest przez serce, znajdujące się przeważnie w części grzbietowej worka trzewiowego. Odżywianie –ślimaki pobierają pokarm otworem gębowym, w którym znajduje się tarkasłużąca do zeskrobywania i rozdrabniania pokarmu. Pokarm z gardzieli trafia do żołądka, w którym odbywa się trawienie. Ślimaki lądowe to z reguły roślinożercy, wodne –to głównie drapieżcy. Niektóre są padlinożercami. życiowe – ślimaki Odbieranie i przewodzenie bodźców – ślimaki mają dobrze rozwinięte narządy zmysłów czucia irównowagi, umiejscowione wokół otworu gębowego, na brzegach płaszcza i nogi, a także na czułkach. Oczysą umieszczone naszczycie lub u podstawy drugiej paryczułków. Wydalanie – ślimaki posiadają parzyste nerki. Mocz uchodzi z nerek do jamy płaszczowej, skąd jest wydalany na zewnątrz. Rozmnażanie i rozwój – ślimaki rozmnażają się wyłącznie płciowo. Mogą być rozdzielnopłciowe lub obojnacze. Są jajorodne, a ich rozwój jest prosty. małży Ciało małża znajduje się w muszli zbudowanej z dwóch symetrycznych połówek. Łączą się one mięśniami iwięzadłami, dzięki którym muszla może się poruszać. Małże posiadają nogęsłużącą do poruszania się oraz worek trzewiowy okryty płaszczem. Syfony: wpustowyi wypustowy, służą do pobierania i oddawania wody –filtrowania. Rolę filtra pełnią skrzela, które jednocześnie służą do wymiany gazowej. Skrzela odfiltrowują z wody cząstki pożywienia, które trafiają do układu pokarmowego. Małże żyją zagrzebanew mule lub piasku na dniezbiorników wodnych. W ten sposób ukrywają się przed naturalnymi wrogami. głowonogów Do tej gromady należą mięczaki żyjące w wodach o dużym zasoleniu, zazwyczaj swobodniepływające. Mają wyraźnie wyodrębnioną głowę, a noga przekształcona jest w ramionaotaczające otwór gębowy. Ramiona służą do chwytania pożywienia, pomagają też w pływaniu. Są zaopatrzone w liczne przyssawki, dzięki którym zwierzę może skuteczniej chwycić i przytrzymać ofiarę. Wszystkie głowonogi są drapieżnikami. Głowonogi posiadają dwie silne rogowe szczęki przypominające papuzi dziób.Kolekcjonuję muszle i tworzę mój zbiór – zgodnie z zasadami ochrony przyrody! Wierzę, że treść mojej deklaracji jest zbieżna z postawą wszystkich autentycznych konchistów, świadomych piękna, jakiego doświadczają w kontakcie z muszlami i ich budowniczymi ? mięczakami! Czy rzetelne kolekcjonerstwo naturalistyczne może współbrzmieć z zasadami ochrony przyrody? Moim zdaniem ? TAK ! Próbując nadać temu przeświadczeniu ? mocy przekonywującej, posiłkowałem się opiniami Autorytetów?Warto zajrzeć do działu: HONOROWY GOŚĆ ?CONCHY?, aby poznać ich zdanie! Dyskusja (a czasem nawet ? spór) na temat związku: działalność kolekcjonerska ? ochrona zasobów naturalnych, nie ma szans na obiektywne i bezstronne zakończenie?I dobrze, wszak chodzi o Skarby Natury, czyli swoisty DAR, który został nam ludziom – dany, ale również ? zadany. Świadomość tej odpowiedzialności budzi emocje. Warto jednak pamiętać, że najważniejszym elementem wszelakiej działalności człowieka jest wiedza i merytoryczne znawstwo tajników danej specjalizacji. Tylko wtedy słuszne teorie znajdą możliwość realizacji. Żadne też apele nie zyskają właściwego odzewu bez wrażliwości ludzkich sumień, wyczulonych na piękno przyrody. I w tym właśnie punkcie odnajduję wielką rolę kolekcjonerów i miłośników konchyliów! Atrakcyjność muszli mięczaków występujących w Polsce jest pojęciem zdecydowanie subiektywnym. Stąd też chętnych, aby włączyć je do zbioru konchistycznego znam niewielu, a jeśli już, to są to gównie ?zawodowi? malakolodzy traktujący je jako nieodzowny materiał badawczy. Mimo to postanowiłem zrealizować tenże dział, aby ułatwić kolekcjonerom wgląd w zagrożone gatunki polskiej malakofauny, podlegającej ochronie prawnej?a pozostałym Internautom dać impuls, że warto – patrzeć pod nogi podczas wakacyjnych wędrówek oraz zastanowić się przed rozsypaniem w ogrodzie kolejnej porcji trutki na ślimale?.. Rodzima malakofauna kojarzy się większości osób z uciążliwymi ślimakami buszującymi w ogrodach. Niestety walka z nimi jest bezpardonowa i łatwo ?rozgrzeszana?, a używane w tym celu chemikalia zagrażają niejednokrotnie gatunkom chronionym. Na zdjęciu – Ślimak zaroślowy (Arianta arbustorum) – jeden z najpospolitszych i najczęściej spotykanych ślimaków w Polsce?wdzięczący się w moim ogrodzie. W Polsce ochrona gatunkowa zwierząt (a więc także interesujących nas ? mięczaków) stosowana jest na mocy ?Ustawy o ochronie przyrody? z 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004, nr 92, poz. 880) oraz odpowiedniego rozporządzenia Ministra Środowiska (Dz. U. z 2004, nr 220, poz. 2237). Rozporządzenie to (z 28 września 2004 roku) określa listę gatunków objętych ochroną, sposoby realizacji ochrony oraz stosowne ograniczenia, zakazy i nakazy. W myśl tego aktu prawnego zabrania się chwytania, zabijania chronionych gatunków zwierząt oraz niszczenia ich miejsc rozrodu. Oto alfabetyczna lista mięczaków chronionych w Polsce: Typ: MOLLUSCA (Mięczaki) Gromada: Gastropoda (Ślimaki) Acicula parcelineata (Igliczek karpacki) Anisus vorticulus (Zatoczek łamliwy) Balea perversa (Świdrzyk łamliwy)Borysthenia naticina (Zawójka rzeczna) Charpentieria ornata (Świdrzyk ozdobny) Chilostoma cingulellum (Ślimak tatrzański) Chilostoma rossmaessleri (Ślimak Rossmasslera) Cochlodina costata (Świdrzyk śląski) Columella columella (Poczwarówka kolumienka) Deroceras moldavicum (Pomrowik mołdawski) Falniowskia neglectissima (Niepozorna ojcowska) Granaria frumentum (Poczwarówka pagórkowa) Helicigona lapicida (Ślimak ostrokrawędzisty) Helicodonta obvoluta (Ślimak obrzeżony) Helicopsis striata (Ślimak żeberkowany) Helix lutescens (Ślimak żółtawy) Macrogastra badia (Świdrzyk kasztanowaty) Myxas glutinosa (Błotniarka otulka) Oxychilus inopinatus (Szklarka podziemna) Pagodulina pagodula (Poczwarówka pagoda) Pupilla alpicola (Poczwarówka górska) Tandonia rustica (Pomrów nakrapiany) Trichia bakowskii (Ślimak Bąkowskiego) Trichia bielzi (Ślimak Bielza) Truncatellina claustralis (Poczwarówka zębata) Vertigo angustior (Poczwarówka zwężona) Vertigo arctica (Poczwarówka północna) Vertigo moulinsiana (Poczwarówka jajowata) Vertigo genesii (Poczwarówka zmienna) Vertigo geyeri (Poczwarówka Geyera) Vestia elata (Świdrzyk siedmiogrodzki) Gromada: Bivalvia (Małże) Anodonta cygnea (Szczeżuja wielka) Catinella arenaria (Bursztynka piaskowa) Margaritifera margaritifera (Skójka perłorodna) Pseudoanodonta complanata (Szczeżuja spłaszczona) Sphaerium rivicola (Gałeczka rzeczna) Sphaerium solidum (Gałeczka żeberkowana) Unio crassus (Skójka gruboskorupowa) Ślimak żółtawy – Helix lutescens Rossmassler, 1837. Od 1995 roku gatunek ten objęty jest w Polsce ochroną prawną. Niektóre zaś jego stanowiska (Dolina Nidy) objęte są ochroną rezerwatową. Malakolodzy sugerują, że bardzo istotną sprawą w realizacji programu ochronnego tego mięczaka jest ścisłe dotrzymywanie zasad pozyskiwania jego pobratymca – Ślimaka winniczka w punktach skupu, zwłaszcza – przestrzeganie proponowanych wymiarów ochronnych winniczków, co tym samym może ustrzec nieco mniejszego – Ślimaka żółtawego przed niezamierzonym zbiorem. Opracowaniem, które zapewnia zestawienie polskich mięczaków chronionych z podaniem dokładnych danych, takich jak: prezentacja gatunku, lokalizacja, opis biotopu, biologia gatunku, zagrożenia i ich przyczyny, wielkości populacji, prognoza zmian populacji oraz sposoby ochrony jest – ?Polska Czerwona Księga Zwierząt?. Została ona stworzona na wzór międzynarodowej ?Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych?, publikowanej przez International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN). Opracowanie – ?Polska Czerwona Księga Zwierząt? realizuje Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (dawniej Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN), przy współpracy z kilkudziesięcioma naukowcami z całej Polski. Po raz pierwszy dokonano tego w 1992 roku. Najnowsze dwutomowe wydanie to: Tom I ? ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce?, red. Zbigniew Głowaciński, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne; Warszawa 2001. Tom II ? ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce?, red. Zbigniew Głowaciński i Janusz Nowacki, Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie i Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004. Tak prezentuje się ?Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce? ? skrupulatnie zrealizowane opracowanie, godne polecenia miłośnikom rodzimej malakofauny. Pomysłodawcy ?Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt? zadbali również o jej wersję elektroniczną. Co oczywiste, jest ona objęta prawami autorskimi. Aby ułatwić miłośnikom muszli dotarcie do niej za pośrednictwem serwisu ?CONCHY?, zwróciłem się z prośbą o zgodę bezpośrednio do Redaktorów: Pana prof. dr hab. ZBIGNIEWA GŁOWACIŃSKIEGO Kierownika Zakładu Ochrony Fauny Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Pana prof. dr hab. JANUSZA NOWACKIEGO Kierownika Katedry Ochrony Środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Oficjalną aprobatę uzyskałem dzięki uprzejmości Pana Profesora Zbigniewa Głowacińskiego, który w jednym z listów zauważył: ?(?) Myślę, że jest to w interesie ochrony przyrody, aby i poza cytowaną Księgą zasygnalizować, że są gatunki mięczaków w Polsce zagrożone, niektóre z nich są objęte ochroną prawną, a takie jak skójka perłorodna podlegają nawet Dyrektywie Siedliskowej i Konwencji Berneńskiej…?. Skójka perłorodna ? Margaritifera margaritifera (Linnaeus, 1758). U schyłku średniowiecza dość liczna i często odławiana na Dolnym Śląsku. W potokach sudeckich notowana jeszcze na początku XX wieku. Mimo prób restytucji nie udało się jej do dziś utrzymać w Polsce. Gatunek ten został uznany za globalnie zagrożony. Wymiera w całej Europie. (zdj. A teraz zapraszam do zapoznania się z listą mięczaków ujętych w ?Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Bezkręgowce?! Pełne dane poszczególnych gatunków mięczaków pojawią się po ?kliknięciu? w ich nazwę zamieszczoną w poniższym zestawieniu. Typ: MOLLUSCA Gromada: Gastropoda Rząd: Mesogastropoda Rodzina: Moitessieridae Falniowskia neglectissima (Falniowski et Šteffek, 1989) (Niepozorka ojcowska) Rodzina: Valvatidae Borysthenia naticina (Menke, 1845) (Zawójka rzeczna) Rodzina: Hydrobiidae Lithoglyphus naticoides (C. Pfeiffer, 1828) (Namółek pospolity) Rząd: Basommatophora Rodzina: Planorbidae Gyraulus acronicus (Férussac, 1807) (Thames Ram?s ? horn) Rząd: Stylommatophora Rodzina: Vertiginidae Columella columella (Martens, 1830) (Poczwarówka kolumienka) Truncatellina claustralis (Gredler, 1856) (Poczwarówka zębata) Vertigo angustior Jeffreys, 1830 (Poczwarówka zwężona) Vertigo arctica (Wallenberg, 1858) (Poczwarówka północna) Vertigo moulinsiana (Dupuy, 1849) (Poczwarówka jajowata) Rodzina: Orculidae Pagodulina pagodula (Des Moulins, 1830) (Poczwarówka pagoda) Rodzina: Chondrinidae Granaria frumentum (Draparnaud, 1801) (Poczwarówka pagórkowa) Rodzina: Pupillidae Pupilla alpicola (Charpentier, 1837) (Poczwarówka górska) Rodzina: Zonitidae Oxychilus inopinatus (Uličny, 1887) (Szklarka podziemna) Rodzina: Clausiliidae Balea perversa (Linnaeus, 1758) (Świdrzyk łamliwy) Charpentieria ornata (Rossmässler, 1836) (Świdrzyk ozdobny) Cochlodina costata (C. Pfeiffer, 1828) (Świdrzyk śląski) Macrogastra badia (C. Pfeiffer, 1828) (Świdrzyk kasztanowaty) Vestia elata (Rossmässler, 1836) (Świdrzyk siedmiogrodzki) Rodzina: Helicidae Chilostoma cingulellum (Rossmässler, 1837) (Ślimak tatrzański) Chilostoma rossmaessleri (L. Pfeiffer, 1842) (Ślimak Rossmasslera) Helicodonta obvoluta ( Müller, 1774) (Ślimak obrzeżony) Helicopsis striata ( Müller, 1774) (Ślimak żeberkowany) Helix lutescens Rossmässler, 1837 (Ślimak żółtawy) Gromada: Bivalvia Rząd: Veneroida Rodzina: Sphaeriidae Pisidium conventus Clessin, 1877 (Groszkówka głębinowa) Pisidium tenuilineatum Stelfox, 1918 (Fine-lined Pea Mussel) Sphaerium solidum (Normand, 1844) (Gałeczka żeberkowana) Rząd: Unionoida Rodzina: Margaritiferidae Margaritifera margaritifera (Linneaus, 1758) (Skójka perłorodna) Rodzina: Unionidae Anodonta cygnea (Linnaeus, 1758) (Szczeżuja wielka) Pseudanodonta complanata (Rossmässler, 1835) (Szczeżuja spłaszczona) Unio crassus Philipsson, 1788 (Skójka gruboskorupowa) Ślimak winniczek ? Helix pomatia Linnaeus, 1758. Winniczek to największy lądowy ślimak w Polsce, objęty ochroną częściową. Bywa eksportowany z Polski do krajów Europy Zachodniej (głównie Francja), gdzie uważany jest za przysmak. W niektórych rejonach Polski, z powodu nadmiernych połowów stał się gatunkiem rzadkim. W Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt zezwolono na zbiór osobników o średnicy muszli powyżej 30 mm, w okresie od 1 do 31 maja, na obszarach – corocznie wyznaczanych przez wojewodę. Internautom zainteresowanym szerszym kontekstem prezentowanej problematyki polecam adres internetowy elektronicznej wersji ?Polskiej Czerwonej Księgi. Bezkręgowce?. Tam między innymi: Przyjęte kategorie zagrożeń. Alfabetyczna i systematyczna lista wszystkich gatunków bezkręgowców ujętych w ? Bezkręgowce?. Słownik malakologicznych terminów naukowych. Spis literatury i źródła informacji. Na zakończenie pragnę gorąco podziękować – Panu prof. dr hab. ZBIGNIEWOWI GŁOWACIŃSKIEMU, Kierownikowi Zakładu Ochrony Fauny Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie za miłą korespondencję oraz ułatwienie realizacji projektu: ?POLSKIE MIĘCZAKI CHRONIONE?!
CfiJiG6. 451 234 399 425 125 307 287 69 373
mięczaki zwierzęta o miękkim ciele okrytym muszlą
